Przejdź do głównej zawartości

Polecany post

Morsy skaczą na bombę do lodowatej wody. 14.01.2024, Suwałki.

O nazwach miejscowych Suwalszczyzny. [ Aktualizacja: 05.03.2024 ].


Hasło: Suwałki     
                        

Zalew Arkadia dzisiaj.



Zalew Arkadia, czyli dawna suvalka (lit.) czy właściwie dawne "suvalki" na zdjęciach archiwalnych:
















Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Muzeum Okręgowego i Muzeum Marii Konopnickiej w Suwałkach.


Najnowszy Wielki słownik języka polskiego wyday w 2018 roku przez PWN w pięciu tomach odnotowuje hasła (t.4, s.629): 
suwałczanka - mieszkanka Suwałk
suwałczanin - mieszkaniec Suwałk 

Autorzy słownika pod redakcją naukową profesora Stanisława Dubisza dają do zrozumienia, że morfemem leksykalnym jest słowo: wałki, dlatego też określenia mieszkańców Suwałk są pisane przez "ł", a nie przez "l". Wskazują przez to, że słowo "wałki" nie występuje przez przypadek w nazwie miasta, ma istotne znaczenie etymologiczne, czyli wyjaśniające pochodzenie nazwy miasta. 





Słownik ojczyzny polszczyzny (Poznań 2010) uznanego powszechnie językoznawcy Jana Miodka w haśle (s.650): Suwałki również podaje określenia mieszkańców jako: suwałczanin, suwałczanka, suwałczanie zaznaczając przez to, że morfemem leksykalnym jest słowo: wałki. Autor słownika, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego wskazuje, że słowo "wałki" nie występuje przez przypadek w nazwie miasta, ma istotne znaczenie etymologiczne, czyli wyjaśniające pochodzenie nazwy miasta. 





W Słowniku nazw geograficznych Jana Grzeni, Warszawa 2008, pod hasłem Suwałki czytamy, że mieszkańcy Suwałk to (s.280): suwałczanin, suwałczanka, suwałczanie

Tak samo zatem jak poprzednio kolejny językoznawca w swoim słowniku podaje, że morfemem leksykalnym Suwałk jest słowo: wałki. Autor słownika wskazuje przez to, że słowo "wałki" nie występuje przez przypadek w nazwie miasta, ma istotne znaczenie etymologiczne, czyli wyjaśniające pochodzenie nazwy miasta. 
 


Krótkie wprowadzenie gramatyczne. Nazwy niezłożone mające formę liczby mnogiej odmieniają się według wzoru niemęskoosobowego. Dopełniacz liczby mnogiej może przyjmować końcówkę -ów, np. Andy - Andów, Sudety - Sudetów lub też przybierać formę bezkońcówkową, np. Ateny - Aten, Druskienniki - Druskiennik, Inflanty - Inflant, Łużyce - Łużyc, Palmiry - Palmir, Pyry - Pyr, Saloniki - Salonik, Suwałki - Suwałk, Teby - Teb, Winiary - Winiar.

W razie potrzeby formy bezkońcówkowe nazw miejscowych mogą mieć dopełniacz z tzw. e ruchomym, zwłaszcza gdy temat kończy się na grupę spółgłoskową, np. Helsinki - Helsinek, Powązki - Powązek, Pudliszki - Pudliszek.

Poprawna polszczyzna. Hasła problemowe, Odmiana nazw miejscowych, Warszawa 2008, s. 95.

Inne nazwy miejscowe w liczbie mnogiej o formie bezkońcówkowej w dopełniaczu:

Bełdyki - Bełdyk ( mazowieckie)
Bestwiny - Bestwin (śląskie i mazowieckie)
Błąkały - Błąkał (warmińsko-mazurskie)
(...)

Dane pochodzą z urzędowego wykazu nazw miejscowości z 2015 roku: http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/urzedowy_wykaz_nazw_miejscowosci_2015.pdf


Wszystkie rzeczowniki mające tylko liczbę mnogą dzielą się na rzeczowniki, których temat kończy się na spółgłoski miękkie i w D. mają końcówki - i, -ii, - iów, drzwi, egzekwii, fekaliów. Jest to I grupa deklinacyjna.

Rzeczowniki, których temat kończy się na spółgłoski twarde w D. są bez końcówki: chrzcin, Suwałk; mogą mieć też temat oboczny (wymiana samogłosek lub spółgłosek): Widły - wideł, grabki - grabek; lub mają końcówki - ów, - y, -i, obcęgów, noszy, binokli. Jest to II grupa deklinacyjna.

Jak więc widać rzeczowniki mające tylko liczbę mnogą nie posiadają końcówki - ek.

W żadnej grupie deklinacyjnej odmiany rzeczowników, ani w rodzaju męskim, ani w rodzaju żeńskim, ani nijakim w dopełniaczu nie występuje końcówka - ek, ani w żadnym innym przypadku.


Uzupełnienie gramatyczne: 
Odmiana nazw miejscowych o liczbie mnogiej z formą bezkońcówkową w dopełniaczu.

Temat wyrazu to niezmienny rdzeń, podczas gdy końcówka to ta cząstka wyrazu, która zmienia się podczas odmiany przez przypadki:

M. Suwałk - i                          
D.  Suwałk - brak końcówki
C.  Suwałk - om                      
B.  Suwałk - i                         
N.  Suwałk - ami                      
Ms.Suwałk - ach         

M.  Pudliszk -i
D.  Pudliszee ruchome
C.  Pudliszk - om
B.  Pudliszk - i
N.  Pudliszk - ami
Ms.Pudliszk - ach         

E ruchome jest wynikiem procesu zaniku i wokalizacji ( jery słabe zanikły, a mocne przeszły w samogłoskę e) jerów (półsamogłosek odziedziczonych z języka prasłowiańskiego). Jeszcze w epoce przedpiśmiennej powstała w języku polskim oboczność e: zero fonetyczne (brak dźwięku). Więcej na ten temat można znaleźć w każdym podręczniku o historii języka polskiego, np. w Zarysie dziejów języka polskiego Bogdana Walczaka, Wrocław 1999, Gramatyce historycznej języka polskiego Krystyny Długosz-Kurczabowej i Stanisława Dubisza, Warszawa 2006, Gramatyce historycznej języka polskiego Stanisława Rosponda, Warszawa 2012.

Jak dowiadujemy się ze Słownika poprawnej polszczyzny Suwałki są nazwą miejscową posiadającą formę liczby mnogiej. To istotna informacja.  




Zbiór wszystkich słowników języka polskiego podaje Warszawskie Koło Leksykograficzne:
http://leksykografia.uw.edu.pl/slowniki.html



Najmniejszymi elementami języka, które już coś znaczą, są morfemy. Jednak w przeciwieństwie do wyrazów nie są one używane samodzielnie. 

Morfemy dokładnie i przystępnie omawia profesor Alicja Nagórko (UW) w "Podręcznej gramatyce języka polskiego", Warszawa 2012 na stronach 84-94. 

Może się wydawać, że słowo Su-wał-ki składa się z dwóch morfemów: wał-ki, zaś trzeci morfem: su jest izolowany i w związku z tym jest morfemem resztkowym albo rezydualnym. Jednak po bliższym przyjrzeniu się cząstce: su okazuje się, że nie jest ona izolowana w polskim systemie językowym, o czym można się dowiedzieć w dalszej części artykułu. Raczej mamy tutaj do czynienia ze zbitką wyrazową. Zbitkami wyrazowymi są zwykle nowsze wyrazy, ale jest jedna o równie starej dacie co Suwałki, a mianowicie: herbata




W Słowniku etymologicznym języka litewskiego (Wilno 2007) na s.1894 prof. W. Smoczyński (UJ) podaje prasłowiańską nazwę Suvolk - czyli zwłoki. Nie mogła ona jednak być podstawą nazwy wsi Suwałki, ponieważ dżuma na tym terenie pojawiła się znacznie później. W 1710 r. przez ówczesne już miasto Suwałki (założone jako wieś 20 lat wcześniej) przeszła dżuma i wybiła większość litewskich mieszkańców.

Epidemia dżumy według opisu dra Krzysztofa Skłodowskiego z Muzeum Okręgowego w Suwałkach: https://um.suwalki.pl/o-miescie,60/historia-suwalk,2568







Poprawnie przetłumaczona nazwa miasta Suvalkai na polski powinna posiadać którąś z tych form: Suwołki, Suwułki, Suwełki, Suwiłki. W wyniku wokalizacji sonantów, "l" przechodziło w -oł, -uł, eł, ił. Prasłowiańskie: vlk nie przyjmowało w języku polskim formy - ał/vałk. Zatem odpowiedniejsza byłaby któraś z tych form, np. Suwołki, Suwułki, Suwełki, Suwiłki. 

skróty: war. - wariant; psł. - prasłowiański; stpol. - staropolski, n.m. - nazwa miejscowa, drw. - derywat,

Profesor Wojciech Smoczyński uważa zatem, że wariant z gwary dzukskiej: Suvalkai mógł zostać spolszczony na Suwałki. 
Tak samo jak w artykule profesora Tadeusza Zdancewicza (dwa akapity niżej) w słowniku etymologicznym języka litewskiego Smoczyńskiego można znaleźć gwarowe słowo valka oznaczające kałużę, miejsce podmokłe, grząskie, mokradło, które stało się rdzeniem słowa Suvalkai.  
O słowie valka pisał również w swoim słowniku Stanisław Rospond, który pojawia się pod koniec hasła: Suwałki. 
Przyimek - su oznacza "obok". Su-valka to miejsce obok kałuży, moczarów czy mokradła. 



Więcej o zmianach w języku polskim w książce Bogdana Walczaka "Zarys dziejów języka polskiego", s. 37 i s.46-47, 1995.




Etymologia słowa - zwłoki w Polskim słowniku etymologicznym Witolda Mańczaka, Kraków 2017, s. 233.



Suwałki - nazwa wywodzi się prawdopodobnie z języka litewskiego. 
Jan Grzenia, Słownik nazw geograficznych, Warszawa 2008. s.280.





Najnowsze etymologiczne wyjaśnienie nazwy miasta: Suwałki według profesora UAM Tadeusza Zdancewicza - językoznawcy, bałtologa, slawisty, pochodzącego spod Sejn:

The establishment of the origin and the meaning of the name of the principal city in 'Suwalki' Region is a difficult task. Due to the history of this region, the investigator shall take into consideration that the names may originate from four languages: the Jacwieski, the Lithuanian, the Belarusian, and the Polish languages. Therefore, as regards the isolated names or names with an imprecise semantic meaning and morphological structure, the researcher shall take into consideration each of the four above-mentioned opportunities of the origin of the said name and only after the elimination of three of them, the researcher may establish the proper linguistic source of the considered name. This being the case, the name 'Suwalki' is neither of Polish, nor Belarusian, nor Jacwieski origin. The name 'Suwalki' is of the Lithuanian origin. Originally, it was the name of the village established on the southern-western border of the then Lithuanian linguistic area in 1682-1690. Due to the above, the said name is connected with the names of villages located on the territory of Lithuania and in the light of Lithuanian linguistic facts it has a transparent structure and a clear-cut meaning. The name consists of the prefix 'su-' and the stem '- valk-'. The Lithuanian prefix 'su-' has a meaning of location 'at', 'near'; the stem '-valk-' occurs in the general Lithuanian noun 'valka' which here has a geographical meaning 'a tiny, small river, a damp and swamp place'. The name of Suwalki means the 'locality located near the damp and swamp place' or even 'near the lake'.

Streszczenie znajduje się na stronie: http://cejsh.icm.edu.pl

Cały artykuł po polsku profesora Tadeusza Zdancewicza z 2005 r. znajduje się w piśmie naukowym: 
Suwałkipochodzenie i znaczenie nazwy, „Acta Baltico-Slavica” 29, 2005, s. 9-37. - link do artykułu.
Artykuł prof. Zdancewicza można również pobrać tutaj: link 





























Mówiąc w skrócie według profesora Zdancewicza oryginalna litewska nazwa Suwałki oznaczała miejsce przy stawie i mokradłach (valka) oraz przy (su) błotnistym brodzie - chodzi o obecny zalew Arkadia i ówczesny bród przez Czarną Hańczę do drogi na Augustów.

Fragment artykułu T. Zdancewicza, (s.11-12):
"Zgodnie z tytułem obecnego artykułu pozostaje jeszcze do sprecyzowania znaczenie  tej  nazwy.  W  związku  z  tym  należy  zwrócić  uwagę,  że  zarówno  znaczenie przedrostka su‑ jak i rdzenia ‑wałk‑ nazwy Suwałki zostało w obecnej części artykułu dostatecznie określone i w zasadzie wymaga tylko podsumowania. Rdzeń nazwy Suwałki, jak stwierdziliśmy, występuje w ogólnolitewskim apellativum (rzeczownik pospolity) valkà  mającym  znaczenie  ‘kałuża,  bajoro,  bajorko,  błoto’. Rzeczownik  ten występuje na terytorium Litwy także w funkcji apelatywu (terminu) geograficznego ze znaczną liczbą wyspecjalizowanych znaczeń zbliżonych do przytoczonego wyżej jego znaczenia w ogólnolitewskim, takich jak: ‘rzeczułka, potoczek, strumień, mała woda;  strumyk  leśny,  potok  deszczowy,  wilgotne,  moczarowate  miejsce’.  
Przedrostek su‑ w nazwie Suwałki jest kontynuacją ogólnolitewskiego przyimka (poprzez wyrażenie przyimkowe a następnie złożenie z rzeczownikiem valkà) i ma znaczenie lokatywne ‘przy, obok, koło, równolegle do’. 
Na podstawie powyższych informacji dotyczących znaczenia rdzenia i przedrostka nazwy Suwałki można stwierdzić, że nazwa ta zawiera w sobie najprawdopodobniej znaczenie ‘miejscowość usytuowana przy wilgotnym, moczarowatym miejscu’ lub może nawet ‘przy jeziorku’".

Na s.11 jest mowa o stawie, który dziś nosi nazwę zalewu Arkadia:

"Płynąca z północnego zachodu na południowy wschód i zataczająca wygięty ku zachodowi łuk rzeka Czarna Hańcza napotyka tutaj na swojej drodze specyficzne, ukształtowane jeszcze w epoce lodowcowej warunki terenowe. Mianowicie, od zachodu przylega tutaj do jej koryta obniżona w stosunku do otaczającego terenu kotlina, którą w odległej przeszłości zalały wody rzeki tworząc znacznych rozmiarów staw, zmieniający się, być może, w okresach niskiej wody w grząskie moczarowate bagno15. Staw ten lub okresowy moczar określano zapewne litewskim apelatywem geograficznym valkà. Także na przebiegającej na południe od stawu drodze do Augustowa był na Czarnej Hańczy niegłęboki i łatwy do przebycia, ale z pewnością dostatecznie błotnisty bród. Całość, tj. staw i błotnisty bród, podobnie jak w Martyszunach pod Wilnem, otrzymała litewską nazwę *Suvalka. Taki stan nazewniczy mógł trwać dość długo jeszcze przed założeniem wsi Suwałki, być może od czasu powstania drogi do Augustowa, czyli zaraz po 1555 r., kiedy lokowano Augustów [Wiśniewski 1967, 107].
Założona przy końcu XVII w. w najbliższym sąsiedztwie opisanego wyżej obiektu wodnego *Suvalka wieś otrzymała pochodzącą od niego nazwę Suvalkai, która jest formą mianownika lm rodzaju męskiego. Forma nazwy miejscowej jest zgodna z szeroko stosowaną w toponomastyce litewskiej zasadą tworzenia nazw miejscowych od nazw wodnych przez zmianę formy lp i rodzaju żeńskiego tych ostatnich na formę lm i rodzaj męski nazw miejscowych. Należy podkreślić, że w odniesieniu do nazwy wsi i później miasta Suwałki nad Czarną Hańczą w dokumentach występuje tylko spolszczona jej postać Suwałki. Stwierdzeniem genetycznej przynależności nazwy miasta Suwałki do języka litewskiego wyczerpaliśmy problem jej pochodzenia.

15. Staw ten istnieje do dzisiaj. Od stanu pierwotnego uległ on znacznym zmianom i modyfikacjom.
Stan z 1884 r. przedstawia plan Suwałk [Czapska 1965, 214]. Według stanu z końca lat dwudziestych XX w. staw ten jest widoczny na mapce tarasów górnej Hańczy w obrębie i okolicach Suwałk [Pietkiewicz 1928, 188‑190; Trzebiński 1965, 182]. Stan z początku lat 60‑tych XX w. przedstawia plan Suwałk [Trzebiński 1965, plan 176/177]. Jednocześnie z lokacją miasta Suwałki zbudowano na lewym brzegu Czarnej Hańczy przy drodze do Augustowa młyn wodny i przez budowę tamy dostosowano rzekę i oczywiście staw do jego napędu [Trzebiński 1965, 183]. Młyn ten wspomina także A. Połujański [Połujański 1859, 124]. Młyn istniał bardzo długo, chyba nawet w pierwszych dziesiątkach lat XX w. Obecnie staw bardzo powiększony i uporządkowany wchodzi w skład miejskiego zespołu rekreacyjnego Arkadia".

Niewątpliwie prof. Tadeusz Zdancewicz dokonał przekonującego i wydaje się, że definitywnego wyjaśnienia pochodzenia litewskiej nazwy Suvalkai

O gwarach suwalskich można również znaleźć informacje na stronie uniwersyteckiej dialektologii: http://www.dialektologia.uw.edu.pl



Wśród innych cech nazw własnych wymienia się także nieprzekładalność ich na język obcy, choć nie jest to cecha powszechna nazw własnych. Na przykład nazw Londyn, Paryż, Berlin nie przekłada się, podobnie jak nazwy stolicy Jugosławii - Belgrad nie tłumaczy się na Białogród. 

Nazwy własne, Ewa Rzetelska-Feleszko, w: Współczesny język polski, pod red. Jerzego Bartmińskiego, Lublin 2004, s.408.

Suwaliki. 

Pozostaje zatem jeszcze do objaśnienia polska nazwa Suwałki, która na pewno nie jest tłumaczeniem Suvalkai, a jeśli jest, to błędnym. Zgodnie z mechanizmami językowymi poprawna nazwa opierałaby się o rdzeń nazwy i brzmiałaby Suwaliki. Zgadza się jedynie liczba mnoga w obu formach, ponieważ w języku litewskim rzeczowniki w l.mn. posiadają w mianowniku końcówkę -ai. 
Tamara Buch w artykule "Z badań onomastycznych w północnej Sejneńszczyźnie" zamieszczonym w książce "Opuscula Lithuanica" (W-wa 1998, s.325) pisze, że "Formy na -iszkiai w pewnych wypadkach niewątpliwie powstają pod wpływem polskich form pluralnych na -iszki. Do nich należą na pewno formy Trakiszkiai i Vaiczuliszkiai, które są używane wyłącznie przez ludzi dwujęzycznych, podczas gdy ludzie starsi, jednojęzyczni używają formy na -iszke". Litewski zapis Suwałk jak wiemy posiada formę Suvalkai, nie ma tutaj końcówki na -iszkiai/iszki. Dlatego powtórzę, że poprawne spolszczenie nazwy litewskiej Suwałk, powinno posiadać formę Suwaliki.  

Końcówka -iszki występuje na przykład w nazwie miejscowej Szypliszki położonej na Suwalszczyźnie, jest pochodzenia litewskiego i jak podaje Stanisław Rospond w swoim  słowniku etymologicznym "jest to bardzo częsty przyrostek na oznaczenie litewskich nazw dzierżawczych, też wyrażających zbiorowisko ludzi". 

















Mapa pierwotnych litewskich nazw miejscowych Suwalszczyzny. Autorem mapy z 1956 r. jest litewski kartograf Juozas Andrius


























W tym bardzo ważnym artykule, liczącym prawie dwadzieścia stron przykładów slawizacji nazw litewskich, znany polski językoznawca Jan Otrębski - autor najobszerniejszej w języku polskim Gramatyki języka litewskiego w trzech tomach - daje całościowy obraz mechanizmów językowych slawizacji, czyli w tym przypadku polszczenia nazw występujących przede wszystkim na terenie obecnej Suwalszczyzny, począwszy od XV w. po wiek XVII i początek XVIII. Początek slawizacji Jan Otrębski datuje na wiek XV w powyższym artykule o slawizacji litewskich nazw. Koniec zaś owych mechanizmów językowych jest znany z czasów kamedulskich, kiedy powstawały różne wsie zakładane przez klasztor kamedułów na Wigrach, na przykład takie jak: Suwałki (1690), Biała Woda (1690), Żywa Woda (1690), Szurpiły (1690), Okuniowiec (1671), Rudniki (1668), Cimochowizna (1715), Leszczewo (1740), Bryzgiel (1711), Krzywe (1740). Sławny na Suwalszczyźnie szwedzki badacz językoznawca Knut Olof Falk stworzył poglądową mapę dóbr kamedulskich obejmujących Puszczę Przełomską i Perstuńską (obejmującą również Augustów) wraz z zaznaczeniem i datowaniem powstałych ówcześnie miejscowości. Na mapie są datowane również wsie powstałe przed przybyciem kamedułów w roku 1668 na te tereny, gdyż na obrzeżach tych dwóch puszcz osadnictwo rozpoczęło się wcześniej. Mapa jest dodatkiem do ważnej pracy Knuta Olofa Falka: Wody wigierskie i huciańskie. Studium toponomastyczne, Uppsala-Lund 1941. W 2019 r. pojawił się ładnie wydawany reprint przez Jamiński Zespół Indeksacyjny, chociaż dołączona do niego mapka jest znacznie mniejsza od tej z oryginalnego pierwszego wydania po polsku (piszę więcej na temat profesora Falka i jego książki omawiając trzecią hipotezę). 
Tamara Buch w artykule "Z badań onomastycznych w północnej Sejneńszczyźnie" zamieszczonym w zbiorze artykułów "Opuscula Lithuanica" (W-wa 1998, s.322) jej autorstwa, pisząc o nazwie jeziora Gaładuś zauważa istotną rzecz, mianowicie że: "Późne powstanie nazwy Gaładuś tłumaczy utrzymanie litewskich samogłosek a w polskiej formie nazwy". Litewska forma to Galadusis.
Jak wiemy z wyżej zamieszczonego artykułu profesora Jana Otrębskiego dotyczącego slawizacji litewskich nazw wodnych i miejscowych polską literę a oddaje się w litewskich nazwach spolszczonych zazwyczaj samogłoską o, bez względu na przycisk właściwy języku litewskiemu, który można rozumieć jako swobodny akcent zmieniający znaczenie wyrazów. Otrębski pisze dalej, że "rzadko zamiast litewskiego a zjawia się polskie a". Podaje m.in. przykład nazwy miejscowej Suvalkai, obecnie miasto: Suwałki (s.269). I nic dziwnego, ponieważ wioska o polskiej nazwie Suwałki powstała dopiero w 1690 roku, jest to więc późna nazwa. 

Jest to pośredni dowód językowy na to, że nazwa miejscowa Suwałki posiadała pierwotnie nazwę litewską - Suvalkai, ma więc rodowód litewski. 

Slawizacja litewskich nazw wodnych i miejscowych, Jan Otrębski, w: Z polskich studiów slawistycznych, Warszawa 1963, s.267-286.


Poniżej znajduje się mapa poglądowa z pierwszego wydania pracy profesora Falka, którą w 1941 r. w Szwecji autor wydał własnym sumptem w języku polskim. Mapa ta podaje jedynie spolszczone nazwy miejscowe. Polacy - mam na myśli ogół polskich mieszkańców - nie posiadają raczej konkretnego wyobrażenia na temat historii tych terenów przed przybyciem kamedułów w 1668 roku. Sytuacja wygląda podobnie w sąsiednich Mazurach, które z kolei zostały zniemczone przez Krzyżaków po wybiciu bałtyckiego plemienia Prusów, by po 1945 r. uzyskać polskie nazwy miejscowe. Na Suwalszczyźnie są to ziemie pojaćwieskie po wybitym plemieniu Jaćwingów przez zakon krzyżacki, a następnie zlituanizowane przez litewskich osadników, którzy przybywali na te ziemie po podpisaniu umowy Wielkiego Księstwa Litewskiego z Krzyżakami w 1422 r. w Mełnie 

Mapa zamieszczona w dużej rozdzielczości. Jeśli nie wyświetla się w 100%, a jest pomniejszona, to proszę ją pobrać i wyświetlić w przeglądarce lub programie do oglądania zdjęć.

















Algis Uzdila ( na zdjęciach poniżej ).
    Zdjęcie powyżej pochodzi ze strony serwisu https://www.suwalki24.pl





O Algisie Uzdila - lituaniście z Puńska - pisały Suwałki24.pl:
Badacz języka na pograniczu polsko-litewskim: Algis Uzdila napisał fenomenalną pracę o nazwach miejscowych tego regionu. Otóż okazuje się, o czym kiedyś już pisała badaczka Tamara Buch, a wspominał Jan Otrębski, że bardzo wiele nazw Suwalszczyzny i Sejneńszczyzny posiada swoją pierwotną formę w języku litewskim, które to nazwy uległy późniejszej slawizacji. Zjawisko to opisuje Jan Otrębski w artykule "Slawizacja litewskich nazw wodnych i miejscowych" zamieszczonym w zbiorze " Z polskich studiów slawistycznych", Seria 2, tom 1, 1963. Nie dotyczy to całej ojkonimii tych terenów, ponieważ w obu zbiorach, zarówno u Tamary Buch jak i u Algisa Uzdila brakuje na przykład Wiżajn. Co ciekawe Wiżajny zostały uwzględnione w książce " Hydronimia dorzecza Pregoły z terenu Polski"(1987) znanej badaczki Marii Biolik i w słynnej "Jaćwieży"(1953) Aleksandra Kamińskiego. Więcej o Wiżajnach w osobnym haśle. 

Słownik Algisa Uzdila zatytułowany: "Ką pasakoja vietovardźiai".  Co można przetłumaczyć jako: Co mówią nazwy miejscowe.

 Suvalkai 1 (lenk. Suwałki) – Palenkės vaivadijos šiaurėje esantis miestas, įsikūręs ant Juodosios Ančios krantų. Lenkų toponimikos žinovai iki šiandien nepajėgia išsiaiškinti Suvalkų miesto vardo kilmės. A. Polujanskis (Połujański) rašo, kad mieste įsikūrę keli suvilkai, kas neva lietuviškai reiškia valkatas, bet, jo teigimu, lietuvių kalbos žodynas pateikia tiktai žodį susivilkai, ir tai reiškia sueigą. Kita hipotezė teigia, kad miesto pavadinimą sudaro priešdėlis su-, kas lietuvių kalboje nusako buvimą šalia ko, prie ko, ir šaknis valk– „siauras, mažas upelis, klampynė“, kas drauge paėmus nurodo „vietą prie upės, pelkės, klampynės“. Šių kalbininkų manymu, įdomu tai, kad Suvalkų krašte gyvenantys lietuviai, kalbantys dzūkų tarme, vartoja žodį suvalka, nusakantį „padugnes, valkatas“. 1941–1944 m. vokiečių nacistinė administracija miestą vadino Sudauen „Sūduva“.

Suvalkai – miestas Lenkijos šiaurės rytuose, Palenkės vaivadijoje, netoli sienos su Lietuva ir Baltarusija. Jame 69 300 gyventojų. Išsidėstęs prie Juodosios Ančios upės. Įsikūręs čia regioninis muziejus, jame matome religinių eksponatų iš XVI–XVII a. Pagrindinė pramonė – maisto produktų gamyba, pjautinė mediena, tekstilė ir audiniai, statybinės medžiagos.

1919–1920 m. Suvalkai buvo Lietuvos Respublikos sudėtyje. Istorinis etninės Lietuvos miestas, lietuvių kultūros centras XIX a., šiandien visiškai nutautęs.

Sūduva – tai istorinis Suvalkų krašto vardas. Prie Suvalkų Šveicarijos kaime yra išlikę jotvingių pilkapiai.

Suvalkų miestą 1690 m. įkūrė Vygrių kamalduliai. 1720 m. gegužės 2 d. gyvenvietė gavo miesto teises. Miestui skleistis padėjo geografinė padėtis, mat įsikūrė jie prie kelio iš Peterburgo į Varšuvą.

Antrojo pasaulinio karo metais Suvalkai buvo prijungti prie Rytprūsių. Po karo vėl grįžo Lenkijai.


Cały słownik znajduje się pod tym adresem: https://slaptai.lt/algis-uzdila-zemes-aidai-ka-pasakoja-vietovardziai/


PIERWSZA HIPOTEZA

Wydaje się, że etymologia Suwałk związana jest właśnie z litewskim słowem SUVALKA, którego pochodzenie opisał profesor Tadeusz Zdancewicz (UAM), a wywodzące się z litewskiej nazwy wodnej 'suvalka' używanej na tym terenie już od 1555 r. zaraz po powstaniu drogi do Augustowa. Litewska nazwa Suwałk - Suvalkai posiada liczbę mnogą, ale jedynie gramatycznie (o czym również pisze T. Zdancewicz i co wcześniej przytoczyłem), jeśli zatem oznacza miejsce przy stawie znanym dzisiaj jako zalew Arkadia, to tak naprawdę chodzi o to jedno konkretne miejsce. Tymczasem jak wiemy spolszczona nazwa Suwałki również posiada liczbę mnogą. Pierwsza hipoteza pochodzenia nazwy Suwałki byłaby związana z językiem litewskim. Wiemy, że jest w liczbie mnogiej. Nasuwa się pewne przypuszczenie, o którym za chwilę napiszę, ale najpierw ustalę rodzaj gramatyczny rzeczownika Suwałki. W gramatyce opisowej prof. Alicji Nagórko (UW) - zatytułowanej "Podręczna gramatyka języka polskiego" (W-wa 2012, s.232) - w rozdziale o morfologii (inaczej gramatyce wyrazu) rzeczownika badaczka podaje bardzo pomocną serię sprawdzeniową przy ustalaniu jakiego rodzaju jest dany rzeczownik. I tak, jeśli rzeczownik w M. l.mn. nie ma końcówki -a, to wówczas patrzymy czy B. = D. l.mn., jeśli B. nie równa się D.l.mn. wówczas istotna jest końcówka D. l.mn.. Jeśli w końcówce D. l.mn. brak -i/-y i nie jest to końcówka -ów, a jest tak zwane zero morfologiczne, czyli brak końcówki, oznacza to, że rzeczownik jest deklinacji żeńskiej. Suwałki są zatem deklinacji żeńskiej, tak samo jak wyraz valka i polska kałuża, którą m.in. oznacza. Mamy do czynienia z tym samym rodzajem w odczuciu użytkowników języka polskiego i nie jest istotne, że valka to wyraz litewski oznaczający zbiornik wodny np. kałużę czy staw. Warto przy tym dodać, że w języku litewskim rzeczowniki rodzaju żeńskiego również posiadają końcówkę -a, np. jura (morze), galva (głowa), źiema (zima), choć nie tylko (końcówki r.ż. -a, -ia, -e, -is, -uo) . Ówcześni mieszkańcy tych ziem żyli na pograniczu wpływów różnych języków, głównie polskiego i litewskiego. Uzus językowy tamtych mieszkańców nie był oparty na wykształceniu akademickim, o ile w ogóle był oparty na jakimkolwiek szkolnym wykształceniu. Dawni mieszkańcy Suwalszczyzny prawdopodobnie przemierzając bród na Czarnej Hańczy nieopodal mokradeł czy stawu (znanego dziś pod nazwą zalewu Arkadia), z litewskiego nazywany Suvalka, o czym pisał profesor Zdancewicz, w mowie ludności mającej w pamięci inne jeszcze okoliczne kałuże, bajora i bagna wzdłuż rzeki Czarnej Hańczy, która wije się przez miasto, rzeczownik ten spolszczyli do liczby mnogiej poprzez dodanie polskiej końcówki "i" do formy Suvalka, powołując wówczas do życia formę Suwalki i zarazem nazwę miejscowości. 

Pozostaje do wyjaśnienia pojawienie się litery "ł", bo v było wymawiane jak w. Dla ułatwienia wymowy przez ówczesnych użytkowników słowa Suwalki przez "l", naukowo mówiąc zaszła dysymilacja, czyli odpodobnienie i z "l" zrobiło się "ł". ( Szerzej o odpodobnieniu w: Podręczna gramatyka języka polskiego. Alicja Nagórko, W-wa 2012, s.73). Być może mamy tu do czynienia z nazwą komponowaną, który to termin opisuje Michał Kondratiuk (UwB) w artykule "Nazwy komponowane słowiańsko-bałtyckie w toponimii północno-wschodniej Polski". Artykuł został umieszczony w zbiorze pokonferencyjnym: Polsko-białoruskie związki językowe, literackie, historyczne i kulturowe, pod redakcją Michała Kondratiuka, Białystok 2002, s.73-81.

Etymologia Suwałk mówiąc w skrócie pochodzi od litewskiej nazwy zbiorników wodnych: valka - takich jak stawy, bajora, moczary, rzeczułki, kałuże, mokradła czy bagna i oznacza miejsce położone przy nich. Pierwszym językoznawcą, który pisał o pierwotnym litewskim pochodzeniu nazwy miasta Suwałk był Jan Otrębski, autor znanej gramatyki języka litewskiego. Jego artykuł na ten właśnie temat: "Slawizacja litewskich nazw wodnych i miejscowych" został zamieszczony w książce "Z polskich studiów slawistycznych" z roku 1963 (!). O litewskim pochodzeniu nazwy miasta Suwałk pisze również Jan Grzenia w swoim "Słowniku nazw geograficznych", Stanisław Rospond (UWr) w "Słowniku etymologicznym miast i gmin PRL". Litewskie słowo valka w tym znaczeniu podaje również Wojciecha Smoczyńskiego (UJ) Słownik etymologiczny języka litewskiego. Przyimek - su oznacza "obok". Su-valka, czyli suvalka zatem to miejsce obok kałuży, mokradła czy moczarów. Tego samego zdania jest również Algis Uzdila, który podaje takie właśnie objaśnienie w swoim litewskim słowniku nazw miejscowych "Ką pasakoja vietovardźiai"/ Co mówią nazwy miejscowe. 

Halina Karaś (UW) również opierając się na tym samym artykule Tadeusza Zdancewicza (UAM) tak pisze o pochodzeniu słowa Suwałki: "Nazwa Suwalszczyzna (lit. Suvalkija) pochodzi od nazwy największego miasta regionu. Suwałki to nazwa genetycznie litewska, znacząca ‘miejscowość usytuowana przy wilgotnym, moczarowatym miejscu (lub może przy jeziorku)’ – lit. Suválkai od obiektu wodnego Su-valka. Jest to nazwa topograficzna (tj. nawiązująca do ukształtowania terenu, na którym leży dana miejscowość)". Więcej informacji o Suwalszczyźnie na stronie Uniwersytetu Warszawskiego: http://www.dialektologia.uw.edu.pl/suwalszczyzna-historia-regionu

Jest to pierwsza hipoteza ponieważ wydaje się najbardziej prawdopodobna. Opiera się na solidnej podstawie naukowej, źródłach historycznych i wiedzy filologicznej. 



DRUGA HIPOTEZA

Z racji jednak tego, że jest to jednak tylko hipoteza, pozwoliłem sobie opracować jeszcze dwie kolejne, ponieważ dzisiaj wprawdzie już wiadomo na pewno, że słowo Suwałki jest pochodzenia litewskiego, ale ponieważ nie jest to wiedza powszechna, a wiadoma jedynie językoznawcom i mieszkańcom Suwałk i Suwalszczyzny, można by się zastanowić czy da się wytłumaczyć wyłącznie polskie pochodzenie nazwy, które tak właśnie jest odbierane przez resztę polskich obywateli. I nie bez powodu. Poprawne tłumaczenie litewskiego Suvalkai brzmi Suwaliki, a nie Suwałki (!). W słowie Suwałki wyraźnie każdy dostrzega polskie słowo wałki i zastanawia się co też ono oznacza w połącząniu z morfemem/prefiksem su-. Wówczas warto właśnie dostrzec ów prasłowiański morfem: su- i polskie słowo: wałki.  


W haśle: wał możemy znaleźć następujące informacje: wałek ( XVI w., L) - "mały wał do toczenia towarów" oraz "naczynie drewniane okrągłe, którym ciasta wałkują". 

Wynika z niego, że słowo wałek było bardzo dobrze znane Słownikowi Lindego i prawdopodobnie miało znaczenie narzędzia gospodarczego

Krystyna Długosz-Kurczabowa, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa 2008, s.692.



psł. *suti, *sovǫ 'popychać, wpychać, posuwać, przesuwać, wsuwać'
Wtórny bezokolicznik *suvati powstał przez analogię do *davati 'dawać'

psł. *sunǫti 'zacząć przesuwać, posuwać, pchnąć, posunąć, wepchnąć, wetknąć; przesuwać, posuwać; przesuwać się, posuwać się'
W etymologicznym związku z psł. *suti, *sovǫ ‘popychać, wpychać, posuwać, przesuwać, wsuwać’, *sovati, *sujǫ, skąd pol. suwać - współcześnie używany zwykle w czasownikach przedrostkowych, np. do-suwać, na-suwać, roz-suwać.

Wielki słownik języka polskiego PAN (WSJP PAN). Publikowany w Internecie od 2007 r. pod kierunkiem profesora Piotra Żmigrodzkiego w pracowni Instytutu Języka Polskiego PAN. 


Suwać według Słownika staropolskiego (Tom 8) to: poruszać, przemieszczać. 

Prasłowiański morfem: su- oznaczający suwanie, posuwanie, ale również poruszanie, jak też popychanie, wpychanie w połączeniu ze słowem wałek oznaczającym narzędzie gospodarcze dał słowo: suwałek, ale że w liczbie mnogiej są to już suwałki i zarazem nazwa miejscowa, odmiana jest taka sama jak wszystkich pozostałych rzeczowników w liczbie mnogiej, czyli bez tzw. e ruchomego, które tutaj zanika, a więc Suwałki - Suwałk, np. Jedziemy do Suwałk, a nie do Suwałek !

Słowo toczyć ma różne znaczenia. Słownik staropolski - link 
podaje następujące definicje:
1) wytaczać, spuszczać z beczki
2) skręcać razem, splatać
3) rzeźbić, ryć
4) przesuwać obracając przedmiot okrągły wokół osi
5) posuwać nadając ruch obrotowy
6) toczyć się - obchodzić, poruszać się dookoła
7) toczyć się - płynąć dookoła 

Słownik staropolski podaje również istnienie słowa toczydło, które oznaczało urządzenie z kamieniami służącymi do ostrzenia broni i narzędzi znajdujące się w młynie (link). Może chodzić o młyn w Suwałkach, o którym pisał historyk dr Maciej Ambrosiewicz w kwartalniku Wigry, nr1/2011, Działalność ekonomiczna kamedułów wigierskich:
"W dobrach kamedulskich skwapliwie wykorzystywano rzeki i drobne cieki wodne do napędzania urządzeń młyńskich. Płynące wody były przedzielone stawiskami; staw w dawnej polszczyźnie oznaczał tamę. Na rzece Czarna Hańcza zbudowano stawisko w miejscu, gdzie dzisiaj jest most na początku ulicy Kościuszki. Kolejne stawisko było w Sobolewie; w obu miejscach były młyny". 

Całkiem jednak możliwe, że chodziło o kuźnię wodną



Kameduli uzyskali zgodę na zakładanie wsi na starych budziskach, porębach i przerobkach, to znaczy tam, gdzie znaczne połacie puszczy za administracji Butlerowej zostały wycięte. Na tej podstawie rozpoczęli kolonizację północnego skraju Puszczy Przełomskiej, najbardziej wytrzebionej. Do 1690 roku, jak informuje spis przeora Jana Kantego, powstały tu nowe wsie, tak zwane nowiny, wolne jeszcze od podatków: Żywa Woda, Biała Woda, Szurpiły i Suwałki. (...)
Nazwa Suwałki pojawiła się po raz pierwszy w dokumencie historycznym, mianowicie w księgach urodzonych w parafii przeroślskiej, w 1688 roku. Były nowiną założoną na dąbrowie pustej odległej od ostępów, i liczyły w 1690 roku zaledwie dwa dymy. W świetle badań archeologicznych, prowadzonych w granicach obecnego miasta, ślady osadnictwa na tym terenie są znacznie wcześniejsze. Jego ciągłość mogły przerywać tragiczne wydarzenia XVII wieku (Potop szwedzki).
Poważnym źródłem dochodów był przemysł hutniczy. Na przełomie XVII i XVIII wieku posiadali w obu puszczach - Perstuńskiej i Przełomskiej- dzsięć rudni. W tym samym czasie mieli też dwanaście smolarni. Wielki dochód przynosiła kamedułom produkcja innych towarów drzewnych (drewno, potaż) oraz dzierżawa jezior i rzek. Wzorem szlachty zaczęli też zakładać w puszczach karczmy.

Suwałki, miasto nad Czarną Hańczą. Pod red. Janusza Kopciała, Suwałki do 1939 opracował Andrzej Matusiewicz, Suwałki 2005, s.93-94. 













Jest to 
fragment artykułu dr Macieja Ambrosiewicza: Eksploatacja dóbr puszczańskich, który dotyczy m.in. hutnictwa w dobrach kamedulskich, a wcześniej w puszczach dzierżawionych przez Konstancję Butlerową, i który został zamieszczony w kwartalniku Wigry nr 3/2004. 

Historyk M. Ambrosiewicz zauważa, że w 1668 r., czyli roku przybycia kamedułów nad Wigry, wokół jeziora istniało już osiem rudni. W rudniach otrzymywało się żelazo, które następnie w kuźniach mogło zostać uformowane w młotki, siekiery, kilofy, przecinaki lub inne narzędzia rolnicze.









Jest to fragment pracy historyka Jerzego Wiśniewskiego: Dzieje osadnictwa w powiecie augustowskim od XV do końca XVIII wieku. Ten długi artykuł o rozmiarach książki znajduje się w Studiach i materiałach do dziejów Pojezierza Augustowskiego wydanych przez Białostockie Towarzystwo Naukowe pod emblematem Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiejperiodyku pod redakcją Jerzego Antoniewicza, Białystok 1967, s.198-199.

Jerzy Wiśniewski pisze, że kameduli założyli w puszczy kuźnice, rudy i potasznie. Kuźnice są to kuźnie, w których w dawnej Polsce wykonywało się przedmioty z żelaza przy użyciu młota napędzanego kołem wodnym.

Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego można w całości pobrać z Podlaskiej Biblioteki Cyfrowejhttp://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=36873&from=publication
 




Nazwy wytworów czynności i procesów.

(3) Nazwy produktów ubocznych

Wykładnikami omawianego znaczenia są sufiksy: -ki, lm. (-ek / -ka w lp.), ok. 15 (formantów), np. opiłki, wyczeski, [wałki]; -ina (-iny) w liczbie ok. 10 (formantów), np. cedziny, heblowiny, zwierciny. Derywaty te to w dużej mierze terminy specjalne

Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia/Słowotwórstwo, red. Renata Grzegorczykowa, Roman Laskowski, Henryk Wróbel, Warszawa 1999, s. 410.


Na zdjęciach poniżej widać ostatnią zachowaną w Polsce kuźnię wodną w Oliwie. Na większości zdjęć widać młoty i dębowe wały.



















Na większości zdjęć widać młoty i dębowe
wały

"Kuźnia Wodna przyjmuje indywidualnych turystów i wycieczki. Nie podjęto dalszej produkcji, demonstruje się jedynie pracę zakładu, ewentualnie wybija metalowe pamiątki dla zwiedzających. Na wyposażenie Kuźni, typowe dla epoki odrodzenia, składają się m.in. trzy koła wodne, dwa masywne wały dębowe, młoty, piec grzewczy, wielkie nożyce do cięcia żelaza".
Zabytkowa kuźnia wodna w Oliwie, informacja pochodzi ze strony: https://pomorskie.travel/punkty-poi/zabytkowa-kuznia-wodna-w-oliwie















Na zdjęciach widzimy suwalskie Bulwary nad Czarną Hańczą i rzekę płynącą pod ulicą Kościuszki.

Dla przypomnienia podaję ponownie znaczenia słowa
toczyć według Słownika staropolskiego https://pjs.ijp.pan.pl  

Z kolei znaczenie słowa towar jest opisane w Wielkim słowniku etymologiczno-historycznym języka polskiego Krystyny Długosz-Kurczabowej:
1) produkt pracy ludzkiej przeznaczony na sprzedaż, mający wartość użytkową, handlową.

Jak widać na pokazanych wyżej zdjęciach oliwskiej kuźni wodnej jej położenie czy usytuowanie bardzo przypomina odcinek suwalskiej Czarnej Hańczy pod mostem ulicy Kościuszki i w górę biegu rzeki w kierunku znajdującego się sto metrów dalej zalewu Arkadia i trochę bliżej usytuowanych Bulwarów ciągnących się aż do ulicy Adama Mickiewicza. Czerpiąc z informacji podanych przez dr Macieja Ambrosiewicza i wcześniej przytoczonych, wydaje się bardzo prawdopodobne, że w tym miejscu istniało stawisko i młyn wodny, a dokładniej kuźnia wodna z drugiej połowy XVII wieku. 


Druga hipoteza: Z zebranego materiału leksykograficznego jak i źródeł historycznych można wysnuć wniosek, że nazwa miasta Suwałki pochodzi od wprawionego wodą w ruch dębowego wału (przez koło wodne), działającego w kuźni wodnej, gdzie kuto żelazo, które pozyskiwano w okolicznych i licznych rudniach na tym terenie.

Zgodnie z metodą filologiczną polegającą na zestawianiu danych z zabytków pisanych w tym samym języku, powiązanie pochodzenia nazwy: Suwałki z nazwami urządzeń kuźni wodnej wydaje się rozsądnym podejściem mającym również swoje historyczne uzasadnienieZ literatury fachowej o młynach wodnych (link) można się dowiedzieć, że w młynie, a w tym wypadku kuźni wodnej znajdował się wał głównyktóry być może ludność potocznie zdrobniła do postaci "wałka". 




Profesor Urszula Bijak, autorka książek toponomastycznych, w dość nowym artykule "Pluralia tantum w polskiej ojkonimii" zamieszczonym w Folia Onomastica Croatica 29 (2020) pisze o zestawieniach apelatywnych. Inaczej mówiąc badaczka opisuje wyrazy w liczbie mnogiej występujące w polskich nazwach miejscowych, a jeszcze krócej mówiąc opisuje nazwy miejscowe w liczbie mnogiej. Zestawienia apelatywne to zaś nic innego jak nazwy pospolite. Ten interesujący z punktu widzenia toponomasty artykuł można znaleźć w internetowej bibliotece naukowej pod adresem: https://www.academia.edu  

Pośród licznych ojkonimów i ich różnych typów opisanych przez autorkę wymienię dla przykładu nazwy miejscowe powstałe od nazw zawodów wykonywanych w danych miejscowościach, np. Chmielarze, Koziarze, Smolniki. Kolejny przykład to pluralizacja hydronimów singulare tantum, np. Kamianki (: n. rz. Kamianka).

Nazwy miejscowe w l.mn. mogły pochodzić również od innych toponimów, według U. Bijak dokonywała się pluralizacja innych toponimów, np. Burkaty od nazwy młyna Burkat, Kacpury od młyna Kacpura, Ptaki od młyna Ptak.

Nazwy miejscowe od zestawień apelatywnych, np. Białobrzegi od białego brzegu, Białowody od białe wody, Nowe Młyny (: nowy młyn), wtórnie Nowomłyny.  



Podsumowując, zgodnie z tym o czym pisze powyżej prof. Bijak - o sposobach kreacji nazw miejscowych typu plurale tantum - patrz. 3.4., i o pluralizacji toponimów nazw młynów, jest całkiem możliwe, że kuźnia wodna miała swoją własną nazwę pod postacią: Suwał. Na skutek sufiksacji nazwa własna Suwał przy udziale sufiksa -ki przybrała formę 
ojkonimu (nazwy miejscowej) Suwał-ki. Sufiksacji towarzyszyła transonimizacja, czyli przekształcenie nazwy własnej w pospolitą. Nazwa miasta Suwałki pochodziłaby zatem od nazwy własnej kuźni wodnej. Pierwotną zaś formą był właśnie Suwał

Jest jeszcze jeden powszechnie znany wyraz zaczynający się od cząstki: su-, a mianowicie pochodzący z łaciny "super" (łac. nad tym, ponad to, w górze, z góry, nad, ponad, powyżej), ale i również  "supero" oznaczający wystawać ponad coś.

Poniżej zebrałem jeszcze kilka mniej istotnych etymologii słowa wałek.
Na podstawie dostępnej i obszernej bazy leksykalnej można pokusić się o kolejne próby etymologiczne. Wałek, czyli "mały wał do toczenia towarów" według Słownika Lindego może więc mieć jeszcze inne znaczenia. Mógł to być korek lub kurek do beczek, za pomocą którego upuszczano wino, piwo czy miody pitne w kamedulskich piwnicach, bo jak dziś wiadomo mnisi posiadali 404 barcie, dzięki którym mogli sycić miody pitne. Wina i piwo sprowadzali, bowiem piwo rozcieńczone wodą należało do stałej diety kamedułów. 

Słowo towar  również jak wiadomo posiadało kilka znaczeń. Słownik staropolski podaje, że towar to: rzeczy ruchome przeznaczone do kupna, sprzedaży, wymiany, zaś WSJP:
Ogsł. *tovarъ 'majątek ruchomy, dobra handlowe'.
Zapożyczenie orientalne, zapewne z języków tureckich: np. st.tur. tavar 'majątek; danina; dar', st.ujgurskie tawar 'majątek; towar', tur. davar 'bydło (drobne)'.

część jarzma (według WSJP.PL jarzmo to: drewniana rama zakładana na kark lub czoło zwierzęcia zaprzężonego do pracy; psł. *arьmo 'drewniana uprząż na woły'), beleczka na karku wołu

Były również drewniane wałki do ciasta. Być może we wsi Suwałki otoczonej puszczami wyrabiano owe narzędzia z drewna na potrzeby dużego klasztoru kamedułów nad Wigrami, innych osad i wsi kamedulskich, a także okolicznych miast.

Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN, pod red. Piotra Żmigrodzkiego i Mirosława Bańko (UW), Warszawa.
Słownik staropolski, Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie, Tom 8.,9. i 10.

Linki do słowników - https://wsjp.pl
                                   https://pjs.ijp.pan.pl


Maria Malec (PAN) o Suwałkach: "Przypuszcza się, że nazwa Suwałki jest pochodzenia bałtyckiego, por. litewską nazwę miejscową Suvalkai (w dawnym powiecie wołkowyskim), od -su "z" i -vilkti, -velku "wlec, ciągnąć".

Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Maria Malec, Warszawa 2003, s. 231.





TRZECIA HIPOTEZA

Trzecia hipoteza dotycząca pochodzenia jako polskiej nazwy Suwałki jest najmniej prawdopodobna i również w głównej mierze opiera się o stare polskie słowniki, których pomoc w pracy filologa jest nieoceniona, ale bywa też zawodna.  




                 
Słownik Lindego jest najstarszy i czerpie ze źródeł niedostępnych już autorom kolejnych słowników. Nie odnotowuje słowa Suwałki. Według Lindego występuje powiązanie pomiędzy słowami suszyć suszki, czyli konopie, a słowem suszwałki. Konopie siewne suszy się przecież w postaci wałków.
Zatem słowo: Suszwałki mogło oznaczać miejsce, gdzie suszy się wałki konopi. Być może tak brzmiała pierwotna nazwa wsi założonej przez kamedułów, nim nazwa miejscowa ewoluowała w nazwę miasta Suwałki. Tak czy inaczej zbyt bliskie są konotacje pomiędzy dwoma wyrazami, by ich nie dostrzec.

Jak wiemy słowo Suwałki jest w liczbie mnogiej, ale gubimy się w domysłach co też może oznaczać ? Kiedy wstawimy do środka słowa dwuznak "sz" okaże się, że znaczenie staje się zrozumiałe.

Prawdopodobnie w słowie SUSZWAŁKI doszło do derywacji wstecznej (ujemnej), czyli uszczuplenia bazy o morfem słowotwórczy, czyli interfiks -sz-. Mówiąc potocznie cząstka znaczeniowa/semantyczna -sz- została ucięta. W ten sposób ze słowa suszwałki powstało słowo Suwałki.


Konopie siewne: "Konopie siewne (cannabis sativa) to nie to samo, co konopie indyjskie (cannabis indica). Roślina ta jest praktycznie pozbawiona składników odurzających THC i wykorzystywana jest wszechstronnie w przemyśle i gospodarstwie domowym. (...)

Konopie należą do najstarszych roślin uprawianych przez człowieka. Przez tysiąclecia uważane były za najbardziej pożyteczny plon znany ludzkości. W Afryce, Europie i Azji konopie zawsze dostarczały człowiekowi ogromnych ilości włókna i oleju, przyczyniając się do powstawania i upadków wielkich cywilizacji. Aż do rewolucji przemysłowej w XIX wieku stanowiły one podstawę najważniejszego przemysłu ludzkości, dostarczając jej większości potrzebnych włókien, olejów i papieru, a także pożywienia, lekarstw, używek i tysięcy innych produktów. (...)

Jeden hektar konopi daje tyle masy papierowej co cztery hektary lasu, przy czym konopie, jako rośliny jednoroczne, dostarczają surowca co rok".

Więcej o konopiach siewnych i ich historii można przeczytać na stronie: http://podlaskiekonopie.pl/konopie_siewne  





Hasło - suszka w Słowniku staropolskim, Tom VIII, 1981, s. 507.




W  Gramatyce współczesnego języka polskiego: Morfologia, Renata Grzegorczykowa, Roman Laskowski, Henryk Wróbel, Warszawa 1999 w rozdziale o fleksji można przeczytać o rzeczownikach w liczbie mnogiej, czyli plurale tantum: " Nazwy miejscowe ( toponimy ) często są fleksyjnymi pluraliami tantum, np. Dwikozy, Babice, Żabinki, Szamotuły. Problem gramatyczny - niezupełność ich paradygmatu funkcjonalnego ze względu na kategorię liczby ( brak znaczenia liczby mnogiej ) czeka na rozstrzygnięcia onomastów i morfologów ".

W rozdziale o słowotwórstwie autorki Renata Grzegorczykowa i Jadwiga Puzynina tak piszą o rzeczownikach złożonych: "Łącznie liczba rzeczowników złożonych należących do współczesnej polszczyzny w SJPD według danych M. Blicharskiego wynosi ok. 3200 (w ogromnej większości należą one do terminologii specjalnej). Prócz tego istnieje wielka ilość złożeń, w których człon pierwszy można by traktować jako przynależny do którejś części mowy, ale ucięty (np. telekino, elektrobodziec, kuchmistrz, fechtmistrz), (s. 458).

Typy struktur:
N - Nomen - rzeczownik
V - Verbum - czasownik
A - Adiectivum - przymiotnik
Adv - Adverbium - przysłówek
Num - Numerale - liczebnik

Ponad 1000 złożeń: N (N1 + N2); 500-1000: N (Num + N1), N(N1 + V); 100-500: N(V + N1),
N (A + V), N(A + N1); 20-100: N(Adv + V); 10-20: N(Num + V); poniżej 10: N(V + V), N(N1 + A)

Wydaje się, że w nazwie miejscowej Suwałki również doszło do ucięcia pierwszego członu. Wniosek taki można wysnuć dzięki rekonstrukcji pierwotnego zapisu złożenia rzeczownikowego do formy: Suszwałki.  



Przed derywacją wsteczną mogła najpierw zajść derywacja afiksalna, czyli derywacja, która polegała na współwystępowaniu dwu formantów jak w słowie: jedn-o-roż-ec. Derywacja taka nazywa się konfiksacyjna od konfiksów, czyli współformantów. Szerzej o tym modelu derywacji w Gramatyce historycznej języka polskiego, Warszawa 2006, s.346.


Knut-Olof Falk (na zdjęciach poniżej).




               

Knut Olof Falk - słynny szwedzki slawista - w swojej rozprawie: Wody wigierskie i huciańskie. Studium toponomastyczne, Uppsala 1941, (s.16), pisze, że akcja kolonizacyjna klasztoru Wigierskiego pod koniec XVII wieku w pobliżu pruskiej granicy mogła mieć charakter mazurski. Falk poświadcza fakt wpływów języka niemieckiego na tworzenie niektórych nazw miejscowych wsi powstałych na terenach Puszczy Przełomskiej i Perstuńskiej od strony pruskiej i pisze wręcz o kolonizacji mazurskiej (s.17). Dodaje, że język litewski w owym czasie był już w odwrocie na tych terenach. Jednak do całkowitego wyparcia języka litewskiego doszło dopiero po zarazie - epidemii dżumy, która miała miejsce w latach 1710-1711, a więc już długo po założeniu Suwałk przez kamedułów w roku 1690.  

Mając na uwadze, że słowo suszwałki być może jest kompozitem/złożeniem rzeczownikowym, nie bez powodu przychodzi na myśl język niemiecki.   
Jak powszechnie wiadomo kompozita, czyli zrosty lub złożenia dwóch lub więcej wyrazów w jeden leksem, czyli nowy wyraz są częstym zjawiskiem w językach germańskich. Więcej można o tym przeczytać w książce: Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków 1998.  

W 2019 roku pojawił się reprint książki Knuta Olofa Falka z 1941 r. wraz ze wstępem profesora Terho Paulssona z Uniwersytetu w Lund, wydany przez Jamiński Zespół Indeksacyjny za zgodą żony autora Dagmary Falk, Twardy Róg 2019. Adres wydawcy - http://jzi.org.pl/




"W szeregu osad nowo powstających koło klasztoru w XVIII wieku pojawiają się Suwałki, wieś zaludniona przez Mazurów i Podlasian, których osadzili tu kameduli".

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XI, s.613.



Czerwony krzyż: "wieś, pow. suwalski, gm. Hutta, par. Wigry, 19 wiorst od m. Suwałk, ma dymów 27, mk. 182, wyznania katolickiego, mówiących narzeczem mazurskim".

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I, s.849.

Słownik dostępny w internecie pod adresemhttp://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/

dialekcie mazurskim http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Prace_Jezykoznawcze/

Wpływ niemczyzny na gwarę mazurskąhttps://pressto.amu.edu.pl/



W rozdziale: Nazewnictwo obszarów pogranicznych na stronach 450-451. badaczka Maria Biolik pisze: " Na terenach Polski północno-wschodniej występuje szczególnie dużo nazw niejasnych i niejednoznacznych etymologicznie. Już od XIV w. żyli tu ludzie należący do trzech odmiennych zespołów etnicznych: Prusowie, Niemcy i Polacy. Mówili oni trzema różnymi językami, należącymi do trzech różnych grup indoeuropejskiej rodziny lingwistycznej. Tworzyli nazwy, które podlegały różnorodnym procesom adaptacyjnym, były unifikowane strukturalnie, najpierw na gruncie języka niemieckiego, potem polskiego".

"Nazwy pruskie były przejmowane przez Niemców i osadników polskich w postaci różnorodnych substytucji fonetycznych i fonetyczno-słowotwórczych. Substytucje leksykalne, czyli kalki niemieckie i polskie nazw pruskich oraz kalki rozszerzone słowotwórczo, występowały rzadziej. Osadnicy polscy tworzyli własne nazwy, przejmowali też nazwy niemieckie i staropruskie. Niemcy przejmowali nazwy polskie, spolonizowane nazwy pruskie i tworzyli nowe nazwy niemieckie".

Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków 1998. 



Złożenia rzeczownikowe i przymiotnikowe można klasyfikować z punktu widzenia gramatycznej kombinatoryki klas części mowy (N - rzeczowników, V - czasowników, Adj - przymiotników) oraz wzajemnego stosunku składniowego członów.

Złożenia rzeczownikowe: Struktury o stosunku niewspółrzędnym z nadrzędnikiem czasownikowym: (V+N1)N2 - gryzipiórek, pasibrzuch, łamistrajk, dusigrosz, bawidamek, moczymorda.

Złożenia przymiotnikowe: Struktury niewspółrzędne z nadrzędnikiem rzeczownikowym: (Adj1+N)Adj2 - małomiasteczkowy, całonocny, złotousty, pełnokrwisty.

Alicja Nagórko, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 2007, rozdz. Słowotwórstwo, s.210.

Czy pierwotny zapis nazwy miejscowej: Suwałki brzmiał Suszkowałki ? A może Suszone Wałki ? Suche Wałki ? Suchewałki ? Suszonewałki ? Suszwałki ?



"W okresie średniopolskim (od XVI w. do końca XVIII w.) zaczęły powstawać tak częste w XX w. rzeczowniki pochodne od czasowników, utworzone na drodze tzw. derywacji wstecznej ( czyli poprzez ucięcie części podstawy słowotwórczej), np. podpał, dokład, występ, zabój. A oto kilka przykładów współczesnych - zwis, skok, wykop, zawał, przestój, wylew. Od jakiegoś czasu jest to typ słowotwórczy charakterystyczny przede wszystkim dla terminologii technicznej i sportowej".

Język polski, Anna Dąbrowska (Uniwersytet Wrocławski), Wrocław 2005, s. 127.

Zgadza się więc czas, czyli okres średniopolski, dokładniej wiek XVII, czas założenia Suwałk przez zakon kamedułów. Całkiem możliwe, że słowo: suszwałki, które odnotowują wszystkie dawne słowniki, było skrótem odczasownikowym. Powstało od częstej czynności suszenia wałków konopi, od zwrotu - suszyć wałki. 


Na zdjęciach suszone wałki konopi: 


Poniżej skan ze słownika Lindego ze słowem SUSZWAŁKI:





To tak zwany Słownik warszawski, który jest największym polskim słownikiem z 270 tys. haseł. Nie odnotowuje słowa Suwałki. Z tego słownika dowiadujemy się, że istniało słowo: Suszwał i oznaczało skórzany fartuch kowala czy hutnika. Na terenie obecnej Suwalszczyzny istniało dużo rudni, hut, gdzie z rudy darniowej wytapiano żelazo. Kiedy zrobimy liczbę mnogą fartuchów otrzymujemy ten sam wyraz co u Lindego: Suszwałki. Nie tylko występuje w liczbie mnogiej, ale i również wiadomo co oznacza.  

Poniżej skan ze słownika:






Nie odnotowuje słowa Suwałki.

Zupełnie inne znaczenie, ale nadal jako suszwałek/suszwałki : kawałek/kawałki płótna, sukna, papieru.

Poniżej skan ze słownika:


Nie odnotowuje słowa Suwałki. 

  
Nie odnotowuje słowa Suwałki.

 
Norma odmiany nazw miejscowych Suwalszczyzny mających formę liczby mnogiej:

Według urzędowego wykazu nazw miejscowości z 2015 r. (link) stworzonego przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych odmiana nazw miejscowych w liczbie mnogiej na terenie Suwalszczyzny posiada bezkońcówkową odmianę dopełniacza z e ruchomym (II grupa deklinacyjna):
  • Trakiszki – Trakiszek
  • Gulbieniszki – Gulbieniszek
  • Prudziszki – Prudziszek
  • Burbiszki – Burbiszek
  • Zaboryszki – Zaboryszek
  • Ejszeryszki – Ejszeryszek
  • Szypliszki - Szypliszek  

Poradnia językowa Uniwersytetu Łódzkiego stwierdza, że "niezależnie od tych form oficjalnych, w danych miejscowościach i ich okolicach mogą funkcjonować formy regionalne (jak Szypliszki – Szypliszk). I w tym miejscu warto podkreślić, że zarówno te oficjalne, jak i regionalne formy dopełniacza należy uznać za pełnoprawne i mogące występować równolegle".

Cała odpowiedź poradni językowej UŁ na pytanie o odmianę w dopełniaczu nazw miejscowych Suwalszczyzny posiadających formę liczby mnogiej: https://poradnia-jezykowa.uni.lodz.pl/faq/nazwy-wlasne-trakiszki-gulbieniszki-prudziszki-burbiszki-zaboryszki-ejszeryszki-i-ich-formy-w-dopelniaczu/


Na ten sam temat otrzymałem również odpowiedź z innej poradni językowej:

Szanowny Panie,
przepraszamy za opóźnienie w udzieleniu odpowiedzi, starałyśmy się zebrać  dane na temat nazw, o które Pan pyta. Nie będziemy jednak mogły podać Panu jednoznacznego rozstrzygnięcia, natomiast możemy podać czynniki, które należy wziąć pod uwagę. Norma językowa dopuszcza dla nazw o podobnej budowie formy dopełniacza zarówno z "e" ruchomym, jak i bez. Gdy chodzi już o odmianę konkretnej nazwy, to istotne jest także jej położenie geograficzne oraz zwyczaj społeczny (uzus). Nazwy własne z rejonu północnej Polski (nazwy miejscowe, ale też nazwiska) rzadziej zachowują "e" ruchome. Jednakże należałoby sprawdzić uzus, tzn. zwyczaj, jaki na danym terenie łączy się  odmianą nazwy. Potwierdzeniem mogłaby być np. forma używana przez instytucje (szkoła, urząd gminy), parafię,  przewodnik turystyczne itp. W obecnej dobie strony internetowe dają możliwość takiego sprawdzenia.

Z wyrazami szacunku,
Renata Bizior, Dorota Suska
Internetowa Poradnia Językowa
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie


Na stronie Urzędu Gminy Puńsk w sprawozdaniu z gospodarki komunalnej gminy z 2006 roku występuje nazwa miejscowa Wojciuliszki w odmianie z zachowanym "e" ruchomym: Wojciulszki - Wojciuliszek

http://ug-punsk.pbip.pl/index.php?event=informacja&id=956





Suwalszczyzna (lit. Suvalkija), której centrum są Suwałki (lit. Suvalkai), jest terenem skrzyżowań nazewniczych bałtycko-białorusko-polskich. 
Jan Kazimierz w 1667 r. kamedułom wigierskim oddał część puszczy pod osadnictwo polskie. Oni to w 1682-1690 przy przeprawie przez Czarną Hańczę "na dąbrowie pustej" założyli wieś Suwałki. 

Według profesora Stanisława Rosponda z Uniwersytetu Wrocławskiego nazwa Suwałki jest wyizolowana od innych nazw polskich i z pewnością jest pochodzenia bałtyckiego. Można ją wyprowadzać z formy San-vylka, czyli z przyrostkiem staropruskim San - pol. "są", białoruskie Su-, łotewska valka - płynąca rzeczułka, nisko położone moczarowate miejsce. Drugi człon - wałki, -wałk z pewnością pochodzenia bałtyckiego. Slawizacja ( tj. białorutenizacja i polonizacja ) ustaliła formę Suwałki. 

Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław 1984, s.377.



W najobszerniejszym obecnie Słowniku litewsko-polskim Algisa i Barbary  Kaledów i Marii Niedźwiedzkiej, W-wa 2008, s.547, występuje hasło: suvalkiecziai: ( etniczna litewska grupa) Suwałkowie





Profesor K. Rymut powtórzył błędnie za historykiem amatorem, a właściwie leśnikiem z wykształcenia  Aleksandrem Połujańskim etymologię Suwałk. Więcej na ten temat w artykule profesora Zdancewicza o pochodzeniu nazwy Suwałki (link do artykułu). 

Kazimierz Rymut, Nazwy miast Polski, 1987, s.235.




Aleksander Połujański błędnie przedstawia początki Suwałk w swoich słynnych "Wędrówkach po guberni augustowskiej" na s.217-218:
„Od jeziora Hańczy, rzeka płynie ku południowi, gdzie w wieku XV założona została osada włóczęgów, Suwałki zwana. Kameduli osadowiwszy się na wyspie Wigry, wśród puszczy litewskiej Uhoł zwanej, w połowie wieku XVII, staraniem i pracą około dobra doczesnego oraz gorliwością o wzmocnienie w tej części kraju religii katolickiej, rychło doszli do wielkiej zamożności, tak, że w pierwszej połowie XVIII wieku władali już częścią kraju większą nad hrabstwa i księstwa niemieckie, a klasztor w Wigrach ze swego pięknego położenia, warownej budowy i bogactwa, słusznie uważany być mógł za stolicę tego improwizowanego księstwa wigierskiego. Wśród tej posiadłości, na trzebiskach dąbrowy, w wieku jeszcze XV osiadło kilku wędrownych Litwinów, których ziomkowie nazwali susiwiłkaj, co znaczy w języku polskim włóczęgi; miano to za kamedułów spolszczono na Suwałki*). Właściwym było wówczas to przepolszczenie, bo większą część nowej wsi składali dworscy ludzie kamedulscy, z Mazowsza i Podlasia przybyli, którzy za dozwolone użytkowanie z gruntów i puszczy, odrabiali pańszczyznę do dworu Żywawoda, o milę od m. Suwałk ku północo‑zachodowi położonego”.

Oznaczony gwiazdką i nawiasem przypis A. Połujańskiego do nazwy Suwałki na s. 217 brzmi: „Takich włóczęgów osady są w głębszej Litwie, jak np. pod Wiłkowyszkami wieś Suwałki i w gminie Dobrowola, oraz w kilku innych miejscach.

Fragment za T. Zdancewicz, Suwałki – pochodzenie i znaczenie nazwy, „Acta Baltico-Slavica” 29, 2005, s.5. Link do artykułu - Acta Baltico-Slavica

Link do zawartości całej książki A. Połujańskiego https://jzi.org.pl/wedrowki-po-guberni-augustowskiej-w-celu-naukowym-odbyte/



Również i pani profesor Maria Malec (PAN) powiela w swoim słowniku błędną etymologię ludową: " Istnieje też przypuszczenie o związku tej nazwy z litewskim przezwiskiem Su(si)vilkis " ten, który się włóczy" w liczbie mnogiej Su(si)vilkai "włóczący się, włóczędzy". Tak mieli przezywać Litwini napływowych mieszkańców.





Hasło: Prudziszki

Historyk Jerzy Wiśniewski w " Dziejach osadnictwa w powiecie sejneńskim od XV do XIX wieku. Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej", Białystok 1963, na stronie 130 opisuje lituanizację, czyli zamianę polszczyzny na język litewski:

" Wydaje się, że w tym czasie wojen szwedzkich zwiększył się napływ ludności litewskiej, gdyż nastąpiła lituanizacja niektórych nazw słowiańskich: Puciłowicze na Poćkuny, Tatarinowicze na Krejwińce, Marcinkiewicze na Marcinkańce, Babańskie na Babańce, Radziejewskie na Radziuszki, Pomorzany na Kukle, Wieliczkowicze na Bose, Rzeszotnik na Reszecie ".

Liczba mnoga wielu nazw obcych jest im przypisana arbitralnie, mimo że w języku, z którego pochodzą, mają liczbę pojedynczą ( Helsinki, Saloniki ).
Poprawna polszczyzna. Hasła problemowe, PWN, Warszawa 2008, s. 95.

W owym czasie Prudziszki tak jak i Suwałki były częścią Wielkiego Księstwa Litewskiego, zatem polskie nazwy Litwini zapewne uznawali za obce. 

Nazwa miejscowa Prudziszki pochodzi zapewne od słowa " prud " - sadzawki, stagnum/staw, piscina/staw rybny - jak podaje Słownik staropolski ( s. 79. ) i pierwotnie mogła mieć formę w liczbie pojedynczej , która uległa lituanizacji i dopiero wtedy przybrała formę liczby mnogiej - Prudziszki, zapewne dlatego odmiana tej nazwy miejscowej ma e ruchome w dopełniaczu : Prudziszki - Prudziszek, nie tak jak Suwałki - Suwałk, których forma pierwotnie również miała postać liczby mnogiej.

Dla przykładu ilustrującego hipotezę, że nazwy miejscowe w liczbie mnogiej, które powstały od rzeczowników w liczbie pojedynczej lub tez pierwotnie same miały postać liczby pojedynczej, w odmianie zachowują e ruchome:

Pudliszki - Pudliszek

Nazwa miasta pochodzi od nazwiska Pudliszko, rzeczownika w liczbie pojedynczej.

Powązki - Powązek

Nazwa cmentarza pochodzi od wyrazu pawąz - czyli drągu do przyciskania siana lub słomy na wozie, zatem również od rzeczownika w liczbie pojedynczej. O pochodzeniu nazwy można przeczytać tutaj: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pow%C4%85zki_(Warszawa)


Uzupełnienie gramatyczne:

W razie potrzeby formy bezkońcówkowe nazw miejscowych w liczbie mnogiej mogą mieć dopełniacz z tzw. e ruchomym, zwłaszcza gdy temat kończy się na grupę spółgłoskową, np. Helsinki - Helsinek, Powązki - Powązek.

Temat wyrazu to niezmienny rdzeń, podczas gdy końcówka to ta cząstka wyrazu, która zmienia się podczas odmiany przez przypadki:

M. Suwałk - i                          
D.  Suwałk - brak końcówki
C.  Suwałk - om                      
B.  Suwałk - i                         
N.  Suwałk - ami                      
Ms.Suwałk - ach         

M.  Pudliszk -i
D.  Pudliszee ruchome
C.  Pudliszk - om
B.  Pudliszk - i
N.  Pudliszk - ami
Ms.Pudliszk - ach         


Wszystkie rzeczowniki mające tylko liczbę mnogą dzielą się na rzeczowniki, których temat kończy się na spółgłoski miękkie i w D. mają końcówki - i, -ii, - iów, drzwi, egzekwii, fekaliów. Jest to I grupa deklinacyjna.

Rzeczowniki, których temat kończy się na spółgłoski twarde w D. są bez końcówki: chrzcin, Suwałk; mogą mieć też temat oboczny (wymiana samogłosek lub spółgłosek): Widły - wideł, grabki - grabek; lub mają końcówki - ów, - y, -i, obcęgów, noszy, binokli. Jest to II grupa deklinacyjna.

Jak więc widać rzeczowniki mające tylko liczbę mnogą w ogóle nie posiadają końcówki - ek.

W żadnej grupie deklinacyjnej odmiany rzeczowników, ani w rodzaju męskim, ani w rodzaju żeńskim, ani nijakim w D. nie występuje końcówka - ek, ani w żadnym innym przypadku. 


Hasło: Wiżajny - w przygotowaniu

Hasło: Sejny - w przygotowaniu

Hasło: Szwajcaria - w przygotowaniu




Naukowe materiały pomocnicze:



Gramatyka języka litewskiego w trzech tomach autorstwa Jana Otrębskiego w całości w wersji cyfrowej ( PDF, EPUB ) jest dostępna pod tym adresem: https://archive.org/





Adam Bolewski (ur.76) - autor artykułu "O nazwach miejscowych Suwalszczyzny", mgr filologii polskiej, Uniwersytet Wrocławski.      

Komentarze

Izabella Nowotka pisze…
Jestem pod wrażeniem. Bardzo ciekawie napisane.
AFI pisze…
Dziękuję.
AFI pisze…
Link do artykułu profesora T. Zdancewicza o pochodzeniu i znaczeniu nazwy Suwałki: https://drive.google.com/file/d/1uVV3HllXozGDBnc9RywD4QTCL5WkU6_4/view

Popularne posty

Kontakt z Agencją AFI

Zapraszam do kontaktu przez poniższy formularz:

Formularz kontaktowy

Nazwa

E-mail *

Wiadomość *